İlqar Əlfioğlu - “Rok-n-Roll” haqda hekayələr

Mənim yaşıdım inqilab

Birinci hekayət


1955 - Yeniyetmələrin inqilabı


Bəşəriyyatin əzəl nöqtəsindən bəri davam edən “atalar və oğullar konflikti” nəhayət ki, görünməmiş bir inqilaba səbəb oldu... 


Bu, əsl inqilab idi... 
Bu inqilab bütöv bir nəslin həyatını dəyişərək sonra gələnlərin dünyagörüşünə öz möhürünü birdəfəlik vurdu... 
Mən bu inqilabı tsunamiyə bənzədərdim - bütün yer üzünü ağuşuna alıb öz bətnində gizləyən misilsiz bir tsunamiyə...


Rok-n-roll inqilabı qoca tarixin axarını tamam dəyişdi, hökümətlərin canına vic-vicə saldı, yaşlıları vadar etdi ki, özlərinə kənardan baxıb, təzədən qiymətləndirsinlər.
Və bu inqilabı bütün qalanlarından fərqləndirən bir cəhət də vardı: gətirdiyi təbəddülatın vüsət və dərinliyinə rəğmən, bircə damla belə insan qanı axmadı...


Mən xoşbəxtəm ki, bu inqilabın yaşıdıyam!  


*   *   *


Soruşacaqsınız ki, niyə belə düşünürəm?


Ona görə ki, 50-ci illərin yeniyetmələri üçün rok-n-roll hər şeydə - zövqün formalaşmasında; geyim, danışıq, davranış, rəqs, hətta yeriş tərzində; dünyaya, hakimiyyətə, öz valideynlərinə baxışında; ən başlıcası isə, özünüqiymətləndirmə meyarlarında bir çevriliş idi. Və nə qədər ki, bu inqilab baş verməmişdi, 12-20 yaşlıların öz sifəti yox idi – bunu əminliklə söyləyə bilərəm. O zamana qədər uşaq və yeniyetmələr öz valideynlərinə bənzəməyə çalışır, valideynlərinin dünyagörüşünə söykənirdilər. Geyimdə də, davranışda da, həyata baxışlarında da onları təqlid edirdilər. Və əslində mən doğulanadək yeniyetmələrin hamısı yalnız öz valideynlərinin kiçik kopyası idi – özlərini onlar kimi düşünməyə, onlar kimi geyinməyə, onlar kimi davranmağa məcbur edən və əslində öz siması olmayan solğun kopyalar... 
50-ci illərin çox dəbdə olan ailəvi şəkillərinə diqqətlə baxsanız, hər şeyi özünüz görərsiniz... 


Mən müstəqil, hər cür ehkam və stereotiplərdən uzaq, həmişəcavan düşüncə tərzimə görə o inqilaba borclu olanlardanam – ona görə rok-n-rolla yaşıdlığımı özüm üçün xoşbəxtlik sayıram.


*   *   *


Rok-n-roll bu boz-bulanıq mənzərəni kökündən dəyişə bildi. O, müstəqil düşünən, öz valideynlərinin, müəllimlərinin, hökümətlərinin düşüncə tərzindən fərqli dünyagörüşünə malik və bu fərqlilikdən natamamlıq kompleksi yaşamayan, əksinə, çox böyük zövq alan məxsusi bir nəsil yetişdirdi. Bu inqilabın üstündən qısa bir zaman keçdi və günlərin birində böyüklər ayılıb gördülər ki, natamamlıq kompleksini bəyənmədikləri, anlamadıqları övladları deyil, özləri yaşayırlar...


*   *   *


Yeni nəsil formalaşırdı... Dünyanın hər yerində eyni proses gedirdi – hətta dəmir barmaqlıqlar arxasında yaşayan Sovetlər İttifaqında da. Bu inqilab bizə beşillik gecikməylə yetişsə də, onun qarşısını heç barmaqlıqlar da ala bilmədi. Rok-n-roll öz işini gördü. Qəribə ritualları, geyimləri, dilləri, sirrləri və musiqiləri olan misilsiz bir nəsil yaratdı. Bu qeyri-adi musiqi idi - səsli-küylü, kobud, qışqırıqçı, özündə görünməmiş bir enerji yükü gizləyən. Bu musiqi adamın gicgahlarında çəkic kimi vururdu. Onu təsvir etməkdə söz acizdir. Onu yalnız hiss etmək olar və bir də dinləmək. 
Yox, əslində onu dinləmək də olmaz – mütləq oynamaq lazımdı. 
Oynamağa başladınmı – yaşayacaqsan. 
O, adrenalin mənbəyidi - sənin damarlarında vuracaq, səni yaşadacaq...


*   *   *


Bütün bunları məhz Rok-n-roll bacardı - əsrarəngiz, izaholunmaz, amma insani sevinc qədər real duyulan rok-n-roll... 


Onu untellektual analizə məruz qoyub, təhlil etməyə, üzərinə hər hansı bir yarlık yapışdırmağa ehtiyac yoxdur. O bütün analizlərdən yüksəkdə durur. Odur ki, mən oxu dəfələrlə daşa dəymiş musiqişünasların yanlış yanaşmasını təqlid etməyəcəm – onsuz da bir nəticə hasil olan deyil. Mən bu hekayətlərimdə ancaq rok-n-rollun necə yarandığından, cəmiyyətə nələr gətirdiyindən və parlaq simalarından söz açacam. Bu gün heç kəs konkret deyə bilməz ki, rok-n-roll öz mənşəyini hardan götürür. Çünki yaranış tarixi nisbətən yaxın zamanlara təsadüf etsə də, o da daha çox əsl xalq yaradıcılığı kimi, kollektiv zehnin məhsuludur. 
Bircə şeyi əminliklə demək olar: öz mahiyyətinə görə rok-n-roll ağdərili insanların ifa etdiyi, zənci mənşəli musiqidir.   
Amerika Birləşmiş Ştatlarında İkinci Cahan savaşından sonra belə, zəncilər irqi məhrumiyyətlərə məruz qalırdılar. Onlar hər yerdə ikinci növ vətəndaş sayılır, ağlara qarışmadan, ayrica gettolarda yaşayır, sözün əsl mənasında yeni incəsənət yaradırdılar. O dövrdə zənci cavanları ənənəvi xalq musiqisinə şəhər damğası vuraraq onu canlandırmış “ritm ənd blüz” üslubuna üstünlük verirdilər. Yeni zənci musiqisi artıq ruhdan, qəlbdən çox, bədənin, sinirin musiqisi idi. Və ağdərili cavanların diqqətini də məhz bu cəhət özünə çəkdi. 
O illər köhnə radiolarının düyməsini yorulmadan fırlayaraq bəyəndiyi musiqinin axtarışlarına çıxan ağdərili yeniyetmələr təsadüfən zövqlərini oxşayan, tələbatlarına cavab verən yeni musiqiylə rastlaşırdılar. Onlar nəyə qulaq asdıqlarını bilmirdilər - bu musiqinin heç adı da yox. Axı rəsmən mövcud olmayan bir şeyə kim idi ad qoyan?..


Amma adı olmayan bu musiqi artıq mövcud idi. Bu musiqi zəncilərə məxsus idi. Çünki heç bir ağdərili valideyin cəngəlliklərin qəribə ritmlərini öz evinə qoymazdı...


Beləliklə, qaralara çoxdan tanış olan yeni musiqi yavaş-yavaş ağdərili cavanların da musiqisinə çevrilirdi...

(Ardı var)

Dörd nəfərin söhbəti

Həftəsonu İlqar Əlfioğlu ilə
Qarabağ məsələsi, bahalaşma, Feysbuk inqilabı və Bakımız...

Oxucularımıza yeni layihəmizin formatını ötən həftə açmışdıq. Tanış ola bilməyənlər üçün bir də qısaca vurğulayım: Həftəsonu maraqlı bildiyimiz insanları redaksiyaya dəvət edərək bizə və onlara aktual gələn məsələləri müzakirəyə çıxarırıq, dərdləşirik və reportaj şəklində Sizə təqdim edirik. 
Bu həftənin qonaqları:
Gülər Əhmədova - millət vəkili
Elza Seyidcahan - bəstəkar-müğənni
Qulu Məhərrəmli – telejurnalist-professor
İlqar Əlfioğlu: - Bu həftəmizin diqqət mərkəzində olan hadisələrindən biri Soçidə, Rusiya prezidentinin təşəbbüsü, ev sahibliyiylə Azərbaycan və Ermənistan rəhbərlərinin görüşməsidir. Əslində mən bu görüşə də intensiv danışıqların getdiyini nümayiş etdirməyə hesablanmış növbətçi addımlardan biri kimi baxmağa meylli idim. Amma Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyanın sonuncu bəyanatı düşünməyə vadar edir. O deyib ki, Azərbaycanın mövqeyində müəyyən yumşalmalar var. İndi çoxlarını nigaran qoyan da budur: Azərbaycan tərəfi hansı addımı atıb ki, rəqiblərimiz onu müsbət yumşalma kimi qiymətləndirir? Mənə elə gəlirdi ki, biz bütün güzəşt limitlərimizi bitirmişik...

Qulu Məhərrəmli: - Hazırda bütün dünyada, xüsusilə də Şimali Afrikada gedən proseslər fonunda həm Rusiyanın özündə, həm də Ermənistanda bəlli narahatlıqlar var. Digər tərəfdən Qarabağ məsələsinin qeyri-müəyyən müddətə dondurulmuş bir problem kimi təqdim olunması da Azərbaycanda da, Ermənistanda da narazılıq yaradır.

İlqar Əlfioğlu: - Elə bu səbəbdən də artıq xroniki xəstəliyə bənzəməyə başlamış bu problemin həlli naminə atılan hər addım insanlarda canlı maraq doğurur. Soçi görüşməsi də məhz belə bir dövrdə baş tutdu.

Qulu Məhərrəmli: - Bəri başdan deyim ki, mən də çoxları kimi, bu görüşün irəliyə doğru əhəmiyyətli bir addım olacağına inanmıram. Çünki danışıqlarda meyarları müəyyənləşdirəcək baza prinsipləri üzərində neçə vaxtdan bəri səmərəsiz danışıqlar gedir. Həm də indiki formatın özü, məsələn, Madrid prinsiplərini müəyyənləşdirən formatdan böyük deyil. Ona görə də bu görüşün danışıqları faydalı, səmərəli məcraya yönəldə biləcəyinə bədbin baxıram. Məncə, belə demək mümkünsə, bu görüşün yeganə müsbət cəhəti elə danışıqların davam etdirilməsidir.

İlqar Əlfioğlu: - Hə, danışıqlar davam edirsə, deməli nəsə gözləmək olar. Gülər xanım, siz necə baxırsınız? Bu görüşdə bir keyfiyyət dəyişikliyi olubmu? Ermənistan liderinin bəyanatındakı ümid hardan qaynaqlanır? Bizim mövqeyimiz dəyişib, yoxsa ermənilərinki?

Gülər Əhmədova: - Ümumiyyətlə “Ermənistanın mövqeyi” deyilən bir anlayış yoxdur. Mən bu barədə hansı səviyyədə desəniz, kimlə desəniz, mübahisəyə hazıram. Bu danışıqlarda bizimlə üzbəüz Rusiyanın mövqeyi durur. Bizim üçün məsələn, Rusiya xarici işlər naziri Lavrovun dediyi daha əhəmiyyətlidir, nəinki Serj Sarkisyanın bəyanatları. Ermənistan bu məsələdə yalnız “ikinci skripka” rolunu oynayır. Sarkisyan nə öz mövqeyini, nə də xalqının mövqeyini ifadə edəcək vəziyyətdədir. Odur ki, Soçidə nə baş veribsə, İlham Əliyevlə Dmitri Medvedyev arasında baş verib.

İlqar Əlfioğlu: - Deməli, Ermənistan həmişəki kimi, fon, anturaj rolunu oynayır.

Gülər Əhmədova: - Bəli, Ermənistan tərəfinin bu görüşlərdə iştirakı artıq çoxdan yalnız görüntü vermək üçündür...

İlqar Əlfioğlu: - Onda Sarkisyanın nikbinliyi yəqin elə Medvedyevdən doğur. Bəlkə könlünü almaq, kefini kökəltmək üçün nəsə bir xoş söz deyib ona... Başqa cür qiymətləndirmək olmur. Çünki Azərbaycanın mövqeyi bəllidir – bütün mümkün güzəştlər artıq edilib və geriyə yol yoxdur. Elza xanım yaman diqqətlə qulaq asır; onun da fikrini bilmək istərdim. Necə bilirsiniz, Qarabağ məsələsi nə zamansa həll olacaq? Məni sizin intuisiyanız maraqlandırır. Qəlbiniz sizə nə deyir? Gözləməyə dəyər?

Elza Seyidcahan: - Babək Xürrəmdin demişkən, ümidsiz bir gün də yaşamaram. Mən hər gün gözləyirəm bunu. Həm ümidlə, hə də bir inamla gözləyirəm. Mən “Göyçə” mahnımı zərb muğamların ritmində, oynaq bəstələmişəm – nisgilli oxumaq olmur onu. Niyə oynaq? Çünki istəmirəm, ermənilər düşünsün ki, biz yurd yerlərimizdən əl çəkib xiffət edirik. Qoy bilsinlər ki, o torpaqları da alacağıq.

İlqar Əlfioğlu: - Deməli, bir vətəndaş kimi inamlısınız...

Elza Seyidcahan: - Əlbəttə. Mənim içimdə bu inam olmasa, Ağdamın Quzanlısında konsert verərdim? Orda mənimlə görüşən insanları ümidləndirərdim? Mən torpaqları alacağımızı deyirəm, onlar da inanır. Onlar mənə necə inanırsa, mən də dövlət başçımıza eləcə inanıram.

İlqar Əlfioğlu: - Oralarda necə görürsünüz, camaat ümid bəsləməkdən yorulmayıb hələ?

Elza Seyidcahan: - Yox, yorulmayıblar. Qoy heç vaxt yorulmasınlar. Mən istəmirəm, onlar ümid bəsləsinlər. Ümid insanı xəyal qırıqlığına da apara bilər. Qoy, mənim kimi inansınlar buna! Sizə çox təşəkkür edirəm ki, belə mötəbər görüşə məni də dəvət etmisiniz. Burda məndən yaşlı, böyük fikir insanları əyləşib...

Gülər Əhmədova: - Xahiş edirəm sonuncu cümlə getməsin...

Qulu Məhərrəmli: - Narahat olmayın, yaş deyəndə, yəqin məni nəzərdə tutur...

İlqar Əlfioğlu: - Təbii, içimizdə qoca olanı bircə Qulu müəllimdi də... Gördünüz, özü də etiraf elədi. O ki, qaldı mənə - mən qora ikən möyüc olanlardanam, amma özümü heç o yerə qoymuram...

Qulu Məhərrəmli: - Zarafat bir kənara, amma Elza xanımı qınamayaq - bizim xalqda Qarabağ probleminin həllinə bir romantik baxış var. Hər şey həddindən ziyadə sadə, bəlkə də lap bəsit təsəvvür olunur.

İlqar Əlfioğlu: - Əslində bu problem elə mürəkkəbliyi qədər də sadədir.

Gülər Əhmədova: - Mən də elə düşünürəm. Dərin mahiyyətinə varanda belə, çox sadədir...

Qulu Məhərrəmli: - Sadədir, amma düşünəndə! Həyata keçirmək tamam başqa şeydir...

Elza Seyidcahan: - Bilirsiniz, mən niyə inanıram? Çünki baxanda görürəm ki, Tanrı heç xalqlara da hər şeyi birdən vermir. Məsələn yaponlara bacarıq, zəka, ağıl verib, amma təbii sərvətləri əsirgəyib. Başqa birisinə yerin altı və üstündəki bütün nemətləri əta edib, amma...

İlqar Əlfioğlu: - Bizi deyirsən? Bizə ağıl verməyi unudub?

(Televiziya verilişi olsaydı, bu məqamda “reklam fasiləsi” elan edib kadr arxasında möhkəm gülərdik. Amma burda aşkara güldük. Elza xanımın səmimiyyətinə yox, vəziyyətimizə...)

Elza Seyidcahan: - Yox, bizə ağıl da verib. İntəhası çox elə istifadə etmirik... Baxın, görün Azərbaycanın ən ucqar bölgələri necə sürətlə yenilənir, dəyişir. Gecə yatıb səhər duranda görürsən ki, məsələn Qusarda böyük bir istirahət mərkəzi quruldu... Mən inanıram ki, bir gün səhər də eşidəcəyik ki, Qarabağı qaytarıblar. Ola bilər?

İlqar Əlfioğlu: - Ay Elza xanım, kaş arzuların çin olaydı...

Qulu Məhərrəmli: - Sadəcə, mən bu “yatıb” kəlməsinin əleyhinəyəm...

İlqar Əlfioğlu: - Hə, yatsaq, o günü də görməyəcəyik.

Elza Seyidcahan: - Ola bilməz məgər? Mən möcüzələrə inanıram...

Qulu Məhərrəmli: - İnsanın əli hər şeydən üzüləndə, reallıq hissini itirəndə, möcüzəyə bel bağlayır. Möcüzə olmayacaq. Bu məsələdə möcüzə Azərbaycanın gücüdür – hərbi gücü. Son illərdə mən bu qənaətə gəlmişəm ki, Azərbaycan hərbi güc tətbiq etməsə, bu məsələ həll olunası deyil.

İlqar Əlfioğlu: - Bir problemin ki, çözüm yolu təkdir, deməli həqiqətən dolaşıq bir şey deyil, sadədir...

Qulu Məhərrəmli: - Gülər xanımın bayaq dedikləriylə razıyam. Bu məsələdə Ermənistanın öz mövqeyi yoxdur və ola da bilməz. Bu problem Rusiyanın regionda vəziyyətə nəzarət etmək üçün çıxardığı problemdir.

Gülər Əhmədova: - Hərbi güc həlledici amildir. Əbəs yerə deyil ki, prezidentimiz son illər bu sahəyə xüsusi önəm verir. Hərbi qüdrət, necə deyərlər, yaman günün yarağıdır. Amma o mərhələyədək biz çox yollardan keçməliydik. Görün, Qarabağ problemi ilə əlaqədar nə qədər tədbir olur. Amma onları keyfiyyət baxımından araşdırsaq, görərik ki, faydalı iş əmsalı çox aşağıdır. Bizimkilərin xarici ölkələrdə keçirdiyi tədbirlərdə elə Azərbaycan diasporunun nümayəndələrindən başqa kimsə olmur. 

İlqar Əlfioğlu: - Belə çıxır ki, özümüz çalıb özümüz oynayırıq...

Gülər Əhmədova: - İndiyədək bu sahədə həqiqətən təsirli bircə kampaniya olub – Leyla Əliyevanın “Justes for Khocaly” tədbiri. Çox savadlı təşkil olunmuş; auditoriyaya düzgün hesablanmış; məqsədi aydın; uğurlu sloqanı olan; həm başlanğıc, həm də son nöqtəsi düzgün seçilmiş bir kampaniya idi. Heç şübhə etmirəm ki, bu kampaniyanın səmərəsi duyulacaq. Məncə bizə indi belə tədbirlər lazımdır.

Qulu Məhərrəmli: - Gülər xanımın dediyi həqiqətdir, amma on beş il qabaq da bu həqiqəti görürdük. Əslində biz ideoloji sahədə geri qaldıq. Bizdə Qarabağla əlaqədar iki-üç təşkilat var, ermənilərdə əlliyə yaxın. Biz onların təbliğat ştamplarını təqlid edərək gülünc vəziyyətə düşdük. Dünyanın qəbul etdiyi dili tapmalıydıq, amma tapa bilmədik. 

İlqar Əlfioğlu: - Gec də olsa, bu olmalıdır. Gülər xanım demişkən, artıq azı bir uğurlu nümunəmiz var. Bir də ki, çəkici hamı bir nöqtəyə vurmalıdır...

Elza Seyidcahan: - Bu mənim də yaralı yerimdir. Təsəvvür edin ki, məni Hollandiyaya dörd dəfə çıxışa çağırıblar. Niyə? Çünki orada Azərbaycan diasporunun dörd təşkilatı var. Heç biri də digərini bəyənmir, bir-birinin dalınca danışır, bir-birinin uğursuzluğuna sevinir. Mən çox məyus oldum. Sonuncu konsertimdə dedim ki, kaş hamınız birləşib bir salona toplanaydınız, hərəniz də yanınıza qonşularınızı salıb gətirəydiniz... Onda mən də Azərbaycanı ürəklə təqdim edərdim. Onda bizi vahid bir xalq kimi görərdilər...

İlqar Əlfioğlu: - Gözəl arzudur. Həm də ona görə gözəldir ki, bu görüşdə gündəmə çıxarmaq istədiyim ikinci mövzuya birbaşa ayaq verir. Həftəmizin sonuncu iş günü “Facebook” şəbəkəsində yazışan bir qrup cavan tərəfindən “Böyük xalq günü” elan edilmişdi, bu hərəkata qoşulanların Bakıda etiraz aksiyaları keçirəcəyi haqda söhbətlər gedirdi. Amma həmin gün xəbərləri izlədim, bir-iki insidentdən başqa heç nə tapmadım. İstərdim, bu məsələyə qiymət verək. Gülər xanımın mövzu ilə birbaşa əlaqədar olan gözəl bir məqaləsi çıxıb. Məqalənin adı da çox simptomatikdir: “Bizə inqilab lazımdır”. Gülər xanım, doğrudan inqilab lazımdır bizə?

Gülər Əhmədova: - Əlbəttə! Amma “Facebook”da deyilən inqilabdan yox... İlqar müəllim, sizə bir sual verim: Yəni bu tədbiri bizim cavanlara aid edəcək qədər sadəlövhsünüz?

İlqar Əlfioğlu: - Mən bu görüşdə ev sahibiyəm və fikir öyrənmək istəyirəmsə, qədərində sadəlövhlük vəzifə borcumdur. Amma, düzünə qalsa, dəqiqini bilmirəm. Dünən çox hörmətli yoldaşlardan biri elan etdi ki, bu tədbirdə erməni izləri var. Bircə şeyi başa düşmədim – “erməni izi” varsa, bunu bir pedaqoq yox, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi elan etməliydi axı... İstərdim ki, bu məsələ ətrafında fikirlərinizi alım.

(Söhbətin bu yerində müsəlmansayağı bir “buyur-buyur” düşdü. Qulu Məhərrəmli sözü Gülər Əhmədovaya verməyimi təklif elədi – bəhanəsi də millət vəkilinin bu qəbil məsələlərdə çox məlumatlı olması, özününsə Amerikadan təzəcə qayıtması idi. Heç mənim “Amerikadan təzə qayıtmısınızsa, “Facesbook inqilabı” haqda məlumatınız yəqin daha çox olar” replikam belə gözlədiyim effekti vermədi: Qulu Məhərrəmli, yumşaq təbiətinə rəğmən, bu dəfə alınmaz qala kimi durmuşdu. Kompromis variant Elza Seyidcahan idi və o bir aparıcı kimi mənim halıma yanıb, “istəyirsiniz mən başlayım” dedi, amma mən də bu gözəl xanımın ürəkli jestindən sui-istifadə edəcək dərəcədə fürsətçi deyiləm axı – buna imkan vermədim. Mübahisə bir az da davam etdi, arqumentlər toqquşdu və əslində Gülər xanım gənclərə yaş etibariylə Qulu müəllimdən çox-çox yaxın olduğundan sözə başlamaq onun boyuna biçilmişdi deyə, mənim sonuncu, sarsıdıcı arqumentim öz effektini verdi – millət vəkilimiz razılaşdı. Deyim ki, yaş məsələsini bu dəfə ortaya atmağımla Qulu müəllimin də mövqeyində bir yumşalma duydum, danışmağa hazır idi, amma necə deyərlər, “o qatarın dalınca baxma...” Qatar artıq getmişdi. Və məzmununu hörmətli oxucularımıza açıqladığım “zahiri konsensus”dan sonra Gülər xanım sözə başladı.)

Gülər Əhmədova: - Bir qədər uzaqdan başlayacam...

İlqar Əlfioğlu: - Eyb etməz, mənzil yaxın olsun...

Gülər Əhmədova: - Amerika Rusiyayla çəkişmək üçün Əfqanıstana girdi – ha vuruşdu, ortaya bir şey çıxara bilmədi, çəkilib getdi. Amma diqqət verdiniz ki, İraqa nə qədər ağıllı, savadlı girdi? Girdi və qısa müddətdə bütün məsələlərini həll etdi... Elə bir zəmanədə yaşayırıq ki, bəzi şeyləri açıq etiraf etmək lazımdır. Bu gün “dünyanın jandarmı” roluna iki iddiaçı var – Rusiya və Amerika. Amma bunların dabanını basan daha bir dövlət də Çindir. Çinin gücü iqtisadi yüksəlişindədir. İndi dünyada konkret olaraq yeni şəbəkə yaranır. Təxminən iyirmi il qabaq bütün xalqların leksikonuna “qloballaşma” terminini atdılar. Dedilər ki, ümumi dünyada, ümumi fəza altında, ümumi ekoloji şəraitdə yaşayır və ümumi problemlərdən əziyyət çəkiriksə, qloballaşmalıyıq...

İlqar Əlfioğlu: - SSRİ-ni dağıdandan sonra yadlarına düşdü ki, qloballaşmaq lazımdır...

Gülər Əhmədova: - Bəli, qloballaşma şüarında Amerikanın dünya hegemonuna çevrilmək istəyi vardı. Bu gün isə həmin o qloballaşmanın ikinci fazasına qədəm qoymuşuq. Əyri oturaq, düz danışaq – nə Misirdə, nə Liviyada, nə Tunisdə insanlar acından, xəstəlikdən qırılmırdılar ki...

İlqar Əlfioğlu: - Hə, dünyanın ən kasıb dövlətləri deyildilər və hər halda, məsələn Hindistandan çox yaxşı yaşayırdılar... 

Gülər Əhmədova: - Məsələn, Tunisdə işləməyən əhalinin sayı işləyənlərdən çox idi, hamısı da dolanmaq üçün dövlətdən vəsait alırdı. Amma görün, həmin regionda necə hadisələr oldu. Son illərin Hollivud filmlərində buna bənzər hadisələr dəfələrlə öz təsvirini tapıb və Hollivud Amerika ideoloji maşınının tərkib hissəsidir.

İlqar Əlfioğlu: - Demək istəyirsiniz ki, Hollivud bəlli vəziyyəti Amerikaya lazım olan sonluqla modelləşdirib beyinlərə yeridir və xalq bu uydurma modellər üzərində düşünərək buna can atır?

Gülər Əhmədova: - Elədir ki, var. Həmişə elə olub. Əvvəlcə göstərirlər, sonra başlayırlar yavaş-yavaş həyata keçirməyə. Rus da eyni üsuldan istifadə edir... Demək istəyirəm ki, Hollivud bir müddət əvvəl təbliğat maşınındakı əhəmiyyətli rolunu itirdi, “Facebook”, “Twitter” kimi sosial şəbəkələr yarandı. Mən “Facebook”un dörd tələbə tərəfindən yaranmasına inanacaq dərəcədə sadəlövh deyiləm. Bunlar Elza xanımın bayaq dediyi nağıllardandır.

İlqar Əlfioğlu: - “Göyçək Fatma” nağılının Amerika interpretasiyası...

Gülər Əhmədova: “Facebook” və başqa sosial şəbəkələr dünyanın qloballaşmasında önəmli rol oynayan alətlərdir. Belə şəbəkələr əslində yaxşı yaşayan, imkanlı adamlara hesablanmış şeylərdir.

İlqar Əlfioğlu: - Hə, kasıbın ondan nə xəbəri... Bizim vəziyyətimizdə “Facebook” ən çox xaricdə oxuyan və burdakı imkanlı cavanlar üçün ünsiyyət vasitəsidir. 

Gülər Əhmədova: - Və Azərbaycanda bu şəbəkəyə girənlərin böyük əksəriyyəti hökuməti istəməyənlər deyil. Həmin bu “Böyük Xalq Günü”nü planlaşdıranlar bax, bunu hesablamayıblar. Bu isə ona dəlalət edir ki, Azərbaycan Amerika üçün hələ təzə ölkədir və bir sirr olaraq qalır.

İlqar Əlfioğlu: - Onlar nə bilsin ki, bizdə internetə çıxış birbaşa maddi vəziyyətlə bağlı bir şeydir. Onlar nə bilsin ki, bizdəki potensial “etiraz elektoratı” internetə girmək hayında deyil...

Gülər Əhmədova: - Mən sizə çox səmimi deyirəm, Amerika Azərbaycanda hələ iyirmi il heç nə edə bilməyəcək – nə yaxşılığa, nə pisliyə. 

İlqar Əlfioğlu: - Deməli, belə düşünürsünüz ki, Amerika burada nəsə etmək istəyir?

Gülər Əhmədova: - Məncə, bu çox aşkar həqiqətdir. Amma Rusiyanın bu sahədə imkanları qat-qat genişdir.

İlqar Əlfioğlu: - Ruslar bizim dilimizi daha yaxşı bilir də, yüz əlli il bir köynəyin altında yaşamışıq...

Qulu Məhərrəmli: - Həm də Rusiyanın barmağı daha yaxındadır...

İlqar Əlfioğlu: - Hə, “barmaq” faktorunu da qulaqardına vurmaq olmaz...

Gülər Əhmədova: - Rusiyada iki milyondan artıq adamımız var. Kimdir, bu gün ingiliscə oxuyan? Bizim imkanlıların uşaqları.

İlqar Əlfioğlu: Elə Oksfordda oxuyan da onlardır – kasıbın nə işi var orda?..

Gülər Əhmədova: - Odur ki, mən “Facebook inqilabı”na hazırlaşanların hamısına başsağlığı verirəm. “Facebook” qloballaşmanın təsirli silahıdır, amma Azərbaycan üçün deyil. 

İlqar Əlfioğlu: - Necə deyirlər – “şurası Azerbaycan!” 
Qulu müəllim, sizi eşidək; deyəsən budəfəki məzuniyyət çox çəkdi...

Qulu Məhərrəmli: - Bilirsiniz, cəmiyyətdə narazılar var və hərə öz fikrini, düşüncələrini, emosiyalarını bir cür ifadə edir. Kimisi adam içində danışır, kimisi “Facebook”a yazır. İnsan narazılığını dilinə gətirmək imkanına malik olmalıdır. Gənclərin aktivləşməsini də mən müsbət amil sayıram. Lakin dağıdıcılıq, inkarçılıq tendensiyalarının əleyhinəyəm. Amma ümumiyyətlə götürəndə, mən Gülər xanım kimi düşünmürəm. Mən deməzdim ki, bu, Amerikanın Azərbaycan üçün hazırladığı addımdır. 

Gülər Əhmədova: - Bəs nədən son günlər Amerika səfirliyinin müxtəlif məzmunlu görüşləri belə aktivləşib?

Qulu Məhərrəmli: - Bu ərəfədə ölkədə olmadığım üçün birmənalı söz deyə bilmərəm; təhlilə ehtiyac var. Amma bu, kiməsə və nəyəsə etiraz etmək üçün bizim gənclərin öz təşəbbüsüdürsə, alqışlanmalıdır. 

İlqar Əlfioğlu: - Əslində siz eyni şeyi deyirsiniz. Sadəcə olaraq, eyni məsələyə müxtəlif rakursdan baxırsınız deyə, mənzərə fərqli olur.

Gülər Əhmədova: - Mən nə Amerikanı tənqid edirəm, nə də qınayıram – o öz işini görür...

Qulu Məhərrəmli: - Heç mən də Amerikanın tərəfini saxlamaq fikrində deyiləm...

İlqar Əlfioğlu: - Unudursunuz ki, hər bir insan özünün subyektiv fikrini dilinə gətirəndə belə, kiminsə dəyirmanına su tökə bilər. İnsan öz ideyasının dalınca əzmlə irəliləyəndə belə, hansısa daha böyük qüvvələrin alətinə çevrilə bilər və özü də bundan xəbərsiz olar. Məgər yaxın tariximizdə belə şeyləri az görmüşük? Mən də özünü ifadə etmək istəyən cavanlarımızı qınamıram. Amma gerçəklik belədir ki, indi bunun üçün geniş imkanlar var. Elə korrupsiyaya qarşı mübarizə üçün də gənc, qaynar ürəkli cavanlara ehtiyac var. Yaşlılar “demaqoqluq” etməkdən bəlkə də çəkinirlər, rüşvətxor məmurun başının üstünü almaq onlara çətin gəlir, ayıb bilirlər, amma gənclərdə elə komplekslər yoxdur. Mübarizə aparmaq istəyirlərsə, buyursunlar, təşəbbüs göstərsinlər. Xalqın sabahına köklənmiş əməli işlər görsünlər. Bu daha faydalı olar.

Elza Seyidcahan: - Mən bir məsələni də diqqətinizə yetirmək istəyirəm. Pis şeyləri deməklə yanaşı, yaxşı cəhətləri də görmək lazımdır. Yoxsa elələri var ki, hər şeydən narazıdır. Ən yaxşı bir məsələdən də söz düşəndə, mütləq pisləyirlər. Elə adamların səmimiliyinə inanmıram.

Qulu Məhərrəmli: - Düzdür. O gün mən prezidentimizin Bakı şəhərindəki vəziyyətlə əlaqədar müşavirəsini diqqətlə izlədim. Orda çox vacib məsələlər qaldırıldı. Onlar öz həllini tapsa, gözəl olar. Prezident korrupsiya məsələsinə orda da toxundu. Bilirsiniz, kimsə bu xalqın büdcəsini talayıb özünü toxunulmaz hiss edirsə, bu çox pisdir.

İlqar Əlfioğlu: - Cəzasızlıq mühiti həmişə yeni cinayətə sövq edir.

Qulu Məhərrəmli: - Azərbaycan gəncləri daha yaxşı yaşamaq, bu ölkəni gözəlləşdirmək istəyirsə, alqışlanmalıdır. Lakin kiminsə əlində bilərəkdən alətə çevrilirsə, buna son qoyulmalıdır. Azərbaycan gənci bu gün rüşvətxor məmuru görəndə nifrətini ifadə edirsə, normaldır. Qoy, onun aktivliyindən həmin korrupsionerlər qorxsun.

Gülər Əhmədova: - Bir məsələni də qeyd etmək yerinə düşərdi. Amerikalılar bizi islam kontekstində qiymətləndirirlər. Bütün səhvləri də burdan qaynaqlanır. Bizi daha çox Qafqaz kontekstində qiymətləndirmək lazımdır. Ruslar bunu yaxşı bilir. Amerikanın İslam dünyasına hesablanmış heç bir layihəsi Azərbaycanda gerçəkləşə bilməz.

Qulu Məhərrəmli: - Çox dəqiq mülahizədir. Əslində bizdəki tolerantlıq da bundan qaynaqlanır. Bizim genetik yaddaşımız da çox fərqli yaddaşdır.

Gülər Əhmədova: - Bizi anlamaq üçün Qafqaz üstəgəl İslam kontekstindən yanaşmalıdırlar. Bizim millət təhsilə, inkişafa çox meyllidir. Mənim bizdə bu gün ən çox bəyəndiyim şey həmin o bəyənmədiyim korrupsioner məmurların öz övladlarını təhsil almaq üçün xaricə yollamalarıdır. İndi “Facebook”dakıların azı 60-70 faizi həmin insanların yaxın ətrafıdır. 

İlqar Əlfioğlu: Onlar da bu vətənin övladları, bizim balalarımızdır. Əsas olanı budur ki, Avropa təhsili alandan sonra, ordakı sosial ədaləti görəndən sonra vətənə dönərək bəzi şeylərlə barışmaq fikrini özlərindən uzaqlaşdırsınlar, özlərini bizə yox, bizi özlərinə oxşatmaq üçün mübarizə aparsınlar. 
Bu söhbətdən mən belə bir nəticə əxz etdim ki, “Facebook”la Azərbaycanda bir şey hasil olası deyil.

Qulu Məhərrəmli: - Mən bir də Bakı mövzusundakı müşavirəyə qayıdıram və bir balaca pessimist notda davam edəcəyəm. İndiki məmurların yeni formata necə uyacağı məndə şübhə doğurur.

İlqar Əlfioğlu: - Şübhə doğurar da. Bazarda qiymətlər bahalanıb, yumurta az qala 30 qəpiyə çıxmışdı, məmur bunu dünya bazarındakı yem qiymətlərinin artımı ilə əsaslandırırdı. Amma nə oldu? Prezident bu məsələni ciddiyə alan kimi, yumurta düşdü. Xalqı başa düşmək lazımdır, ayda bir dəfə Şah Abbas kimi təqyiri-libas olub camaatın içinə enməlidir məmur. Enməlidir və dərdini anlamalıdır. Yığdıqlarını xalqla bölüşmək böyüklük əlamətidir. Quşçuluq fabrikləri ilin on ayı böyük gəlirlə işləyir. Nə olar, qoy iki ay da ziyan eləsin. 

Gülər Əhmədova: Heç bir ölkədə ərzağın qiymətini başlı-başına buraxmırlar. Bizdə də buna real nəzarət mexanizmləri olmalıdır. Dövlət kənd təsərrüfatına güzəştli kreditlər verirsə, ərzağın maksimum satış qiymətini ədalətlə müəyyənləşdirməlidir. Və heç kəs o qiymətdən yuxarı satmağa cəsarət etməməlidir.

Qulu Məhərrəmli: - Hər şeyi insan nəfsinə buraxmaq olmaz.

İlqar Əlfioğlu: - Nahaq yerə deməyiblər ki, insanın ən böyük savaşı öz nəfsiylə olur və bu savaşdan tək-tük adam qalib çıxa bilər. Elza xanımın səsi bayaqdan çıxmır, xeyir ola... Bahalaşmanın sizə təsiri yoxdur?

Elza Seyidcahan: - Vallah, səmimi deyim, bahalaşmanın mənə aidiyyəti yoxdur. Bilirsiniz ki, sənətkarı xalq dolandırır...

Qulu Məhərrəmli: - Siz də bu xalqın sənətçi övladısınız. Xalqın güzəranı pisləşəndə sənətçisini də pis dolandırır.

İlqar Əlfioğlu: - Mən başa düşmədim, Elza xanım bəlkə heç yumurta yemir...

Elza Seyidcahan: - Xoşbəxt adamam ki, cibimdə, kasıbın olanından, məsələn yüz dollar gedirəm xaricə, öz pulumu xərcləməmiş qayıdıram. Hələ üstəlik hədiyyələrlə qayıdıram. Zarafat bir kənara, mən gündəlik həyatımızda olan qüsurları sizin qədər olmasa da, hər halda görürəm. Amma prezidentimizə inandığım üçün bunların hamısını düzəldəcəyinə inanıram. Tikilən evlərin qeydiyyata alınması da belə məsələlərdəndir. O gün bərk-bərk tapşırdı ki, camaatı incitməsinlər. Ev müqəddəs şeydir. İnsanın bütün ömrü boyu qazandığı bir evidirsə və o da sənədsizdirsə, hansı məmur istəsə, sökə bilər. Amma Prezidentimizin o gün verdiyi tapşırıqlardan sonra camaatın dərdinin biri də azalacaq. Mən görürəm ki, o da, Mehriban xanım da hər şeyin yaxşı olmasına çalışır. İnanıram ki, yaxşı da olacaq.

Qulu Məhərrəmli: Təki olsun. Necə deyərlər, niyyətin hara, mənzilin də ora... 

Gülər Əhmədova: - Amma mənim dərindən inandığım bir şey var: Əgər İlham Əliyev bu siyasəti əzmlə, sona kimi aparsa, əsl inqilabı o etmiş olacaq. Təbii ki, hamı razı qalmayacaq; narazılar da olacaq - əsas məsələ siyasi iradə və əzmdir.

İlqar Əlfioğlu: - İradə və əzm görünür. Narazıların olacağı da bəllidir. Əsas məsələ bu gündən etibarən yeni formatın tələblərinə cavab verməkdir. Dövlət aparatının yeni siyasətiylə sinxron hərəkət etməyənlər mütləq əziləcək, sıradan çıxacaq və onların yerini həmin o xaricdə oxumuş cavanlarımız tutacaq. Söhbətimizi elə bu nikbin notda bitirək. Sizin hər birinizlə dərdləşmək xoş idi. Təklifimizi qəbul etdiyiniz üçün Lent.Az portalının bütün kollektivi adından sizə uğur diləyirəm. 

Dörd nəfərin söhbəti

HƏFTƏSONU
İlqar Əlfioğlu ilə

Əvvəlcə bir neçə kəlmə layihəmiz barədə. Nəzərdə tutmuşuq ki, həftəsonu aktual saydığımız hadisələri qonaqlarımızla müzakirə edək, baxışlarımızı bölüşək. Bizə ekspert rəyi maraqlı deyil. Yer üzündə bəlkə də obyektiv ekspert rəyi qədər subyektiv bir şey yoxdur. Çünki yaxşı ekspert qatığın qaralığını da ağlığı qədər müvəffəqiyyətlə isbata yetirə bilər. Bunu çox görmüşük. Bizə aktiv həyat mövqeyi olan maraqlı vətəndaşlar gərəkdir. Layihəmizin əsas konsepsiyası da məhz buna söykənir. 


Bu həftənin qonaqları:

Gövhər Baxşəliyeva - Millət vəkili, Şərqşünaslıq institunun direktoru.
Eldar Mansurov - Bəstəkarlar İttifaqının katibi, Əməkdar incəsənət xadimi.
Ramiz Əskər - Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının Baş katibi, professor.


Vaxtında gəldilər. Dəqiqlik əsilzadələrə xas keyfiyyətdir. Əsilzadəliyə iddialı olmasam da, həmişə dəqiq olmağa çalışmışam...
Amma Gövhər xanım mənim "Necəsiniz" sualıma "Çox pisəm" deyərək cavab verəndə, əvvəl elə bildim indi çox yayılmış qripdən şikayətlənəcək. Təssüf ki, tamam başqa səbəb varmış. Dedi ki, indiki zəmanənin ən böyük stresini insana televiziyalar verir. Dedi ki, kanalların hansındasa bir ögey ananın beş yaşlı qız uşağını döyə-döyə öldürdüyü barədə xəbərə qulaq asıb və həmin dəqiqədən heç özündə deyil... Anladım ki, indi Gövhər xanım üçün həftənin baş mövzusu mənim seçdiklərim, müzakirəyə çıxaracaqlarım deyil, cəmiyyətimizi, ailələrimizi çulğamış qeyri-insani zorakılıqdır.
Nə edək ki, televiziyalarımız ucuz şöhrət dalınca qaçanda susmalı, xəcalət təri tökməli olduğumuz zaman bar-bar bağırır; danışmalı, dartışmalı məqamsa susur... 
Nə edək ki, cəmiyyətdəki epizodik əcayibliklər belə televiziyalarda tirajlanır, səxavətlə hər ailəyə paylanır...
Mən də təsirləndim, amma bu mövzu həftənin deyil, dövrün movzusu ıdi...


Layihəmizlə qonaqları tanış etmək çox vaxt aparmadı. Orijinal, hələ görünməmiş bir şey deyildi ki... Toxunacağımız ilk mövzunu da açıqladım: Ərəb dünyasında bütün dünyanın diqqətini özünə çəkən son hadisələr. 
İlk söz də Gövhər Baxşəliyevanın payina düşdü - həm bir xanım kimi, həm də ərəb filologiyası mütəxəssisi kimi...

Gövhər Baxşəliyeva: Əslində mən ölkəşünas deyiləm. Mənim ixtisasım ərəb filologiyasıdır.
Amma bir millət vəkili kimi, Ərəb dünyasıyla dərindən maraqlanan bir alim kimi, təbii ki, öz fikirlərim var, onları bölüşərdim. Əgər auditoriya üçün maraqlı olduğunu düşünürsünüzsə, şərh edim. İş elə gətirib ki, mən bir sıra ərəb ölkəsində olmuşam, o cümlədən də Liviyada. Başa vurduğumuz bu həftə ərzində Liviyadakı vəziyyət özünün kulminasiya möqtəsinə çatdığı üçün elə bu ölkədən aldığım təəssüratı bölüşmək istərdim. Liviya səfərim təxminən beş il bundan qabaq olub. Baxmayaraq ki, həmin səfər dövlət səviyyəsində təşkil olunmuşdu və qonaqların ölkə ilə tanışlığı üçün rəhbərlik əlindən gələni edirdi, mən o səfərdən qayıdanda içimdə acı bir təəssürat vardı. Mən hələ onda hiss etmişdim ki, Liviyada yaşayan insanların əksəriyyəti narazıdır. Və bu narazılığın obyektiv səbəbləri vardı. Ən ümdəsi: insanlar sərt avtoritarizmə söykənən üsuli-idarədən narazıydılar, beynəlxalq aləmdə yürüdülən siyasətdən narazıtdılar. Təbii ki, elə avtoritar şəraitdə açıq danışmaqdan qorxurdular, amma öz narazılıqlarını üzlərindəki ifadələrlə, başqa hərəkətlərlə biruzə verməkdən qətiyyən çəkinmirdilər. Mən orada Liviya inqilabının başçısı Müəmmər Kəddafinin alovlu çıxışını gördüm. Gördüm ki, çıxışdan əvvəl təşkilatçılar gəncləri xüsusi nəqliyyatda həmin meydana necə gətirdilər. Hər şey bir mərkəzdən idarə olunurdu. Cavanları trubunalara doldurdular, xüsusi adamlar da bütün tədbir ərzində onları dirijor kimi idarə edirdi. Hansı tərəfdən, hansı şüarları qışqırırdılarsa, hamısı həmin şəxslərin işarəsiylə olurdu. Hətta hərarətli alqışlar belə, qətiyyən özfəaliyyət deyildi. Kəddafi meydana gələndə möhkəm canlanma oldu və bu canlanmanı da komanda verən şəxslərin xüsusi siqnalından sonra duyduq. Hər şey xalqın öz rəhbərini necə sevdiyini nümayiş etdirmək məqsədi güdürdü. Kəddafi ara-sıra sürəkli alqışlarla, ucadan səsləndirilən pafoslu şüarlarla kəsilən alovlu bir çıxış etdi. Amma elə ki, tədbir başa çatdı, bayaqdan bəri dəridən-qabıqdan çıxaraq böyük liderə məhəbbətin nümayiş etdirən insanlar artıq acı-acı, kinayəylə həm rəhbərə, həm də elə özlərinə gülməyə başladılar, təşkilatçılar çəkilib gedən kimi, nifrətlərini onların dalınca tüpürməklə göstərdilər. Mən bunların hamısını öz gözlərimlə görmüşəm və başa düşmüşəm ki, bu ölkədə çox ağır mənəvi-psixoloji bir mühit var...

İlqar Əlfioğlu: Hə, üzücü bir mühit varmış orda. Belə mühitin insanları necə əzdiyini biz Sovet dövründən bir az bilirik.

Gövhər Baxşəliyeva: Bilirik, amma miqyaslar başqadır. Ərəb ölkələrindəki, bu gün hamının diqqətini çəkən proseslər başlayanda, hələ kimsə Liviyanın adını çəkməyəndə, mən artıq bilirdim ki, hadisələr orada da başlanacaq. Liviyada bu qarşıdurma üçün bütün obyektiv amillər çoxdan mövcud idi. Təsəvvür edin ki, Liviya kimi bir ölkəyə rəhbərlik edənlərin ən ümdə məsələsi, ən başlıca problemi Kaddafinin “Yaşıl Kitab”ını dünya dillərinə tərcümə edərək bütün ölkələrdə yaymaq idi. Xalqın problemləri, ölkədə normal mühitin yaradılması və başqa mühüm işlər tamamilə diqqətdən kənarda qalmışdı. Bütün resurslar təbliğat, ideologiyanın yayılma üçün səfərbər edilirdi. Bu, məhz qatı avtoritar rejimlərə xas olan bir şeydir. Mən, bir millət vəkili kimi, bunu gündəlik iş prosesində də görürəm. Məsələn bizdəki səfirlikləri götürək. Sizcə Azərbaycanda ən çox sənəd yayan hansı səfirlik olar?.. Ağlınıza gəlməyəcək, amma Kuba səfirliyidir.

İlqar Əlfioğlu: -Göndərdikləri nədir?

Gövhər Baxşəliyeva: -Nə olacaq? Fidelin filan məsələyə baxışı, filan hadisəyə münasibəti, filan tədbirdəki çıxışı və sairə... Elə bil ki, bu təbliğat insanların zombiləşməsinə yönəlib...

Eldar Mansurov: -Gövhər xanım, o mənzərə bizə yaxşı tanışdır; biz özümüz o həyatı yaşamışıq...

Gövhər Baxşəliyeva: -Elədir, razıyam. Sovet dövrünü nəzərdə tuturam. Bizdə də belə şeylər az deyildi. Amma bunlardakı təbliğat lap ifrat həddə çatır, heç bizim Sovet dövrü ilə də müqayisəyə gəlməz.

İlqar Əlfioğlu: -Mənə elə gəlir ki, təbliğat ştamplarının təsiri azaldıqca və bu azalmanı təbliğatçılar gördükcə, keyfiyyət dəyişikliyi yerinə, kəmiyyətə güc verirlər yəqin...

Gövhər Baxşəliyeva: -Elədir, demək istəyirəm ki, bütün bunlar Liviyada da vardı, özü də ifrat dərəcədə. Və bu hadisələr şəxsən mənim üçün gözlənilən idi.

İlqar Əlfioğlu: - Deməli, Liviyadakı siyasi qarşıdurma obyektiv amillərə söykənir. Amma mən ərəb dünyasında başlanan və qəzetçilərin artıq “ərəb inqilabları” adı qoyduğu bu proseslərdə qəribə bir sinxronluq da görürəm. Bu hadisələrin eyni zamanda neçə ölkəni birdən əhatə etməsi təsadüfdürmü? Burda da Gövhər xanımın bayaq dediyi dirijorlar varmı? Həftənin önəmli hadisələrinin müzakirəsinə yığışmışıq, sizlərin də bu həssas məqama münasibətini bilmək istərdim...

Eldar Mansurov: - Mən sizin diqqətinizə əhəmiyyətli saydığım bir məqamı yetirim: ümumi iqtisadi böhran. İndi dünyada elə bir dövlət yoxdur ki, orada xalqın yoxsul və orta təbəqəsi yaxşı yaşasın. Əgər belə bir ölkə haqda məlumatınız varsa, mənə də deyin. Ola bilər ki, bir neçə Avropa dövlətində orta təbəqə bu iqtisadi böhran vaxtı öz mövqeyini qoruya bilib və hələ ki, bizdən yaxşı yaşayır. Bu ola bilər, amma həmin ölkələrin sayı bir əldəki barmaqlardan çox deyil. İqtisadi böhran Ərəb ölkələrindən də yan keçməyib və görünür camaat artıq həqiqətən bezib; daha belə yaşamaq istəmir və onların artıq itirəcəyi bir şeyi də qalmayıb. Sovet vaxtı necə deyirdilər? Proletariatın öz zəncirlərindən başqa, heç nə itirməyəcək! Bu birinci faktor. O ki qaldı hadisələrin bir neçə ölkədə eyni zamanda başlanmasına, mən bunu təsadüf saymıram; başda mütləq bir fitva verən, idarə edən olmalıdır. Nə qədər desələr ki, bu narazılıqlar birdən-birə o ölkədə - bu ölkədə, o şəhərdə - bu şəhərdə eyni zamanda təsadüfən başladı, mən inanmaram. Belə şey mümkün deyil. Bunların dediyi lap Aşıq Qəribin nağılına oxşayır. Şahsənəmlə bir-birini yuxuda görürlər, sonra da ölkəbəölkə gəzib bir-birini axtarıb tapırlar... Bu nağılda ola bilər. Həyatda yox! Kimsə bu məsələni qızışdırır, yönəldir. Bilirsiniz müsəlman aləmini yaxşı tanıyırlar, müsəlmanları bir-birinə vurmağı bacarırlar. Bilirlər ki, kənardan ortaya bir məsələ atsan, özün çəkilib qıraqda dura bilərsən – millət bir-birini qırıb qurtaracaq...

İlqar Əlfioğlu: -Yaxşı, bəs kimdir həmin o “fitva verən”?

Eldar Mansurov: - Bunu hamı bilir. Masonlar! Hər şeyin fitvasını kim verirsə, onlar!

Ramiz Əskər: - Mənim fikrim bir qədər fərqlidir. Əvvəla Amerikanın neçə illərdən bəri, bir “Orta Şərq Projesi” var. Bura nə daxildir? Mavritaniyadan tutmuş, Liviyadı, Mərakeşdi, Əlcəzairdi; ordan keçir İrana, Əfqanıstana və hətta Çinin uyğur əhalisini də ehtiva edir, keçmiş Sovet məkanındakı Orta Asiya respublikalarını da, Azərbaycanı da, Türkiyəni də təsir dairəsinə salır. Bu layihənin məzmunu nədir? Amerika deyir ki, bu coğrafiyada demokratiya yoxdur. Ölkələrin xeylisində monarxiyaya, islamçı rejimlər, avtoritar hakimiyyətlər var. Bir sözlə, Amerika bəyan edir ki, bu ölkələrdə demokratiya yaratmaq niyyətindədir.

İlqar Əlfioğlu: -Demokratiya tezisi də heç şübhəsiz, Amerikada Demokrat partiyasının seçkilərdə qələbəsindən sonra aktuallaşıb. Demək istəyirsiniz ki, plan çoxdan vardı, reallaşması demokratların gəlişiylə başlanıb?

Ramiz Əskər: -Bilirsiniz, bu coğrafiya Amerikanı öz resurslarıyla cəlb edir. Onlar sadəcə olaraq, demokratiya pərdəsi altında bir nəzarət və təsir mexanizmi hazırlayırlar. Nəzarət üçün Amerikanın bundan gözəl bəhanəsi ola bilməz – demokratiya yaxşı bəhanədir.

İlqar Əlfioğlu: -Deməli hörmətli bəstəkarımızın bir qədər öncə dedikləriylə razısınız.

Ramiz Əskər: -Həm Gövhər xanımın, həm də Eldar müəllimin dedikləriylə razıyam...
Gövhər Baxşəliyeva: - Ola bilər ki, Amerikanın bu coğrafiyaya nisbətdə hansısa planları olsun. Amma istəklə həmin istəyi reallaşdırmaq arasında çox böyük məsafə var. Mən hesab edirəm ki, hal-hazırda Ərəb aləmində baş verənlər həmin o qloballaşma dediyimiz prosesin təsirindən doğur. Ölkələr sərhədsizləşir, yaxınlaşır...

İlqar Əlfioğlu: -Qapalı cəmiyyətlərin yaşamaq imkanı məhdudlaşır...

Gövhər Baxşəliyeva: -Elədir ki, var. Qapalı cəmiyyətlərin həyat potensialı tükənib. Cavanlar Qərb ölkələrinə gedirlər. Orada təhsil alırlar, həyat tərziylə tanış olurlarm, demokratik cəmiyyətlərin necə yaxşı yaşadığının əyani şahidinə çevrilirlər, insan hüquqlarının necə qorunduğunu görürlər və bu nəticəyə gəlirlər ki, biz də daha dədə-babalarımızın yaşadığı kimi yaşaya bilmərik.

İlqar Əlfioğlu: -Yeri gəlmişkən, bu işdə yeni informasiya texnologiyalarının, internetin də köməyi danılmazdır. İndi qapalı informasiya anlayışı artıq gündəlikdən silinib...

Gövhər Baxşəliyeva: -Bəli, həm texnologiyalar, həm sosial şəbəkələr artıq böyük bir yeni nəsil yetişdirib. Və bu nəsil özündən əvvəlkilər kimi yaşamaq istəmir. Ərəb ölkələrində isə həmin o nəsil çoxsaylıdır. Bayaq Eldar müəllim bu prosesdə bir fətva verən olduğunu söylədi. Bu fətva məsələn Misirdə necə verildi? Ölkə rəhbərliyi xaricə çıxmağı qadağan elədi. Müxalifət orada uzun illərdir çox sərt şəkildə cəzalandırılır, əzilir – istər sağ, istər sol müxalifət yox dərəcəsinə çatdırılıb. Belə hadisələrdə qabağa düşən mütəşəkkil bir siyasi qüvvə yoxdur.

Eldar Mansurov: -Bəs onda camaat eyni vaxtda küçələrə necə çıxdı?

Gövhər Baxşəliyeva: -Xeyli müddət idi ki, gənclər internet forumlarında bir-biriylə yazışırdılar, fikir mübadiləsi aparirdılar, ideyalarını bölüşürdülər...

İlqar Əlfioğlu: -Və bir-birinin bəlkə də üzünü görməyən cavanların “Feysbuk”, “Tvitter” kimi şəbəkələrin hesabına böyük birliyi yaranmışdı. Etiraz nümayişi ideyasını ortaya kim atırsa, atsın, mütləq dəstəklənəcəkdi...

Gövhər Baxşəliyeva: -Elə də oldu. Təhrir meydanına ilk olaraq cavanlar çıxdı – hamısı bəlli saatda. Gənclər ki çıxdı – bu artıq ölkənin bütün əhalisi üçün siqnal idi. Bayaq dediyiniz, “zəncirdən başqa itirməli bir şeyi olmayan” insan ordusu var Misirdə. Elə Qahirənin özündə insanlar var ki, küçədə doğulur, küçədə yaşayır, küçədə ölür. Camaat çıxdı və proses başladı. Onsuz da ölkədə inqilabi siruasiya vardı. Əhalinin 43 faizi işsiz idi. Nə qədər gözəl Avropa təhsilli, lakin iş tapa bilmədiyindən çörəyə möhtac qalmış cavanlar vardı. Bircə qığılcım lazım idi ki, o da Tunis hadisələri oldu. Gözlərinin qabağında 23 illik avtoritar bir rejim yıxıldı. Bu insanlar da fikirləşdilər ki, bəs bizim nəyimiz onlardan əskikdir?..

İlqar Əlfioğlu: -Və zəncirvari reaksiya bütün ərəb ölkələrində başlandı...

Eldar Mansurov: -İnternetlə iş başa gələr? İnternet yazışmasıyla inqilab olar? Lidersiz hərəkat olar? Mən də bütün günü internetdəyəm, amma heç inqilab eləmirəm. Camaatı tərpədən bir mərkəz lazımdır, bu mərkəz də həmişə xarici qüvvələr olur. Görün tarixdə nə qədər xalq hərəkatları olub. Hərəkat xaricdən dəstəklənmirsə onu yatırmağa nə var? Bunların hamısı idarə olunur. İdarə edənlər dünyanı bölüblər – hər kəs öz payini bilir. İndi də planlarını reallaşdırırlar. Tarixən nə Hitler hakimiyyətə elə-belə gəlib, nə Stalin, nə İmam Xomeyni, nə Qorbaçov. Necə oldu ki, Xomeyni top-tüfəngsiz o boyda İranda şahlığı devirdi?..

İlqar Əlfioğlu: -Yaxşı, gəlin ortaq fikrə gələ bilmədiyimiz məsələlərdəki ziddiyyətli məqamları dərinləşdirməyək. Yaxşısı budur, obyektiv qiymətləndirməyə çalışaq. Bu proseslər müsbətdir, yoxsa mənfi? Həm bizim üçün, həm də dünya kontekstində götürəndə...

Ramiz Əskər: -Gövhər xanım düz buyurur da. Əgər inqilab baş verirsə, deməli inqilabi şərait var. Lenin yoldaşın məşhur tezisi vardı bu barədə...

İlqar Əlfioğlu: -Hə, aşağıların köhnə qaydayla yaşaya bilməməsi və yuxarıların köhnə qaydayla idarə edə bilməməsi...

Ramiz Əskər: -Dialektika var da, nə olsun ki, daha Lenini tanımırıq?

İlqar Əlfioğlu: -Bizim tanıyıb-tanımamağımız nəyi həll edir ki? Tanıyan da var. Kapitalistlər bolşeviklərdən fərqli olaraq, Avropadakı müasir sosializmi qurmağı elə Marksın “Kapital”ından öyrəniblər də...

Ramiz Əskər: -İndi zaman yetişib artıq. Neyləyək ki, bayaq dediyim coğrafi məkan yaxşı yaşaya bilmir? Zorla deyil ki, bu qədər var-dövlətlə ədalətli cəmiyyət qura bilmirik. Bu faktdır. İnsanları hərəkətə gətirən bir qeyri-bərabərlik, bir ədalətsizlik var. Məsələn, Misirdə Suzan xanımın bahalı xəzdən kürkləri sadə insana pis təsir edirdi...

Gövhər Baxşəliyeva: - Tamamilə razıyam. Kasıb ölkədə adamlar belə şeylərdən qıcıqlanırlar.

Ramiz Əskər: - Elə qeyri-bərabərlik anormaldır. Xalq da mütləq bir gün qalxar, və nəyin varsa əlindən alar, burnundan gətirər. O ki qaldı qiymətləndirməyə, mən bu hadisələri müsbət qiymətləndirirəm. Amma inqilabsız olsaydı, daha gözəl olardı...

İlqar Əlfioğlu: -Bir məşhur kəlam var, hər dəfə inqilaba qalxanlar fikirləşir ki, nədən qorxuruq? Bundan pis olmayacaq ki... Amma hər dəfə bundan da pis olur... Mən fikirlərinizi ortaq məxrəcə gətirməiə iddialı deyiləm, amma həm Govhər xanımın, həm də Eldar müəllimin dediklərində həqiqət payı az deyil. Məsələ bundadır ki, indi demokratikləşmə artıq ayrı-ayrı qüvvələrin kaprizi deyil, bəşəri bir sifarişdir və hökümətlər bu sifarişə uymaq zorundadır. Belə yekunlaşdıraq: indi Liviyada baş verən hadisələrin davamı labüddür və bu proses hər yerdə inqilabla, qanlı qarşıdurmayla nəticələnməyəcək, bəzi yerlərdə hökümət real islahatlara, xalqın halını əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıracaq addımlara əl atacaq. Bunun təzahürünü biz artıq bəzi ərəb dövlətlərində görürük.

Gövhər Baxşəliyeva: Mən isə belə düşünürəm ki, digər ərəb dövlətləri Liviyadakı hadisələrin nəticəsini gözləmirlər. Liviyada Kəddafi geriyə addım üçün özünə yol qoymadı və indi sanılı günləri qalır. Amma digər ərəb ölkələrində buna bənzər hadisələr gözləmirəm. Digər ölkələrin liderləri Kəddafinin timsalında bu prosesə qarşı çıxmağın ən pis sonluğunu gördülər və artıq islahatlara başlayıblar. Bir şeyi xüsusi qeyd edim ki, bu hadisələrdə ən müdrik addımı İordaniya kralı atdı. Bütün kabineti istefaya göndərdi, yeni kabinet yığdı və altı nazir kreslosuna müxalifət liderlərini əyləşdirdi. İnanıram ki, bir çox liderlər onun cəsarətindən ibrət götürəcəklər, çünki köklü dəyişikliklərin labüdlüyü artıq bəllidir.

İlqar Əlfioğlu: -Təbii ki, dinc transformasiya ən ideal variantdır.

Ramiz Əskər: - İnqilab yox, təkamül!

İlqar Əlfioğlu: -İndi isə, icazənizlə, keçək həftənin ikinci aktual mövzusuna: Azərbaycanda başlamış antikorrupsiya tədbirləri. Bu tədbirlərə ən yuxarı səviyyədə start verildi. Və artıq bəzi nəticələr görünməkdədir. Yəqin ki, hər birimiz camaatla gündəlik ünsiyyətdə bu tədbirlərin doğurduğu əks-səda barədə eşitmişik. Bəlkə əvvəlcə bunları bölüşək?

Gövhər Baxşəliyeva: - Sizə deyim ki, ilk tədbirlərin yaxşı sorağı gəlir. Hamı bu prosesdən razıdır və rüşvət və korrupsiya əleyhinə tədbirlərin daha da vüsətlənməsini vacib sayır. Əslində korrupsiya anlayışının xalqa bir o qədər aidiyyəti yoxdur. Xalq korrupsiya prosesinin iştirakşısı ola bilməz. Xalqı narahat edən rüşvətdir.

İlqar Əlfioğlu: -Ümumiyyətlə bunu düz qeyd etdiniz: bizdə rüşvət və korrupsiyanı qarışdırırlar. Mən belə təsəvvür edirəm ki, korrupsiya mexanizmdirsə, rüşvət alətdir. Rüşvət korrupsiya mexanizminin kiçik bir hissəsi, onlarla mövcud alətindən biridir və adi insanlara o qədər də də dəxli yoxdur. Elə bu səbəbdən də korrupsiya deyəndə çoxu rüşvəti nəzərdə tutur. Yaxşı, ilk nəticələr haqda nə demək olar?

Gövhər Baxşəliyeva: - Mən öz eşitdiyimi deyim. Bilirsiniz ki, bir institutun rəhbəriyəm. O gün baş mühasibimiz deyir ki, antikorrupsiya tədbirləri başlayandan bəri maliyyə idarələriylə, xəzinədarlıqla işləmək daha asan olub, əvvəlki söz-söhbətlər daha olmur. Mən hesab edirəm ki, bu mübarizənin başlanması çox yaxşı haldır, indi bu prosesi genişləndirmək, vüsətlə davam etdirmək lazımdır. Həm hakimiyyət strukturlarında, həm də bilavasitə xalq arasında. Korrupsiyadan azad olmaq dövlətimizin inkişafına böyük impuls verəcək. Mən sizə bir nümunə kimi, iqtisadi inkişaf tempi baxımından dünyada birinci yerdə gedən Sinqapur dövlətindən danışmaq istəyirəm. O Sinqapur ki, cəmi otuz il qabaq çox yoxsul, tamamilə korrupsiyaya uğramış bir dövlət idi. Camaat ordan başını götürüb qaçırdı, əhalinin əksəriyyəti aclıq həddindən də aşağı səviyyədə yaşayırdı. Bəs necə oldu ki, cəmi otuz ilə belə bir inkişafa nail oldular? Ona görə ki, otuz il qabaq ora cavan bir baş nazir təyin etdilər və o ilk addım kimi korrupsiya ilə mübarizəyə başladı. Mübarizəni öz qohumlarından başladı, elan etdi ki, mənim qohumlarım və yaxınlarım da xalqla eyni səviyyədə yaşamalıdır. İkinci addım kimi, qanunvericilikdə dəyişikliyə, rüşvət üstə tutulanlara çox sərt cəzaların verilməsinə nail oldu. Üçüncü addımı dövlət büdcəsindən məvacib alanların maaşının xeyli artırılması oldu. Məmurlar dilemma qarşısında qaldılar: ya mən aldığım məvaciblə qane olub öz ölkəmdə yaşayıram, özümün də qohumlarımın da qulağı dinc olur, ya nəfsimi cilovlaya bilmirəm, rüşvət alıram və ifşa olunuram, tutuluram, övladlarım, bütün nəslim biyabır olur...

İlqar Əlfioğlu: -Deməli cəmi otuz ilə sonuncu yerdən birincisinə çıxmaq mümkündür, ümidimizi qırmayaq...

Gövhər Baxşəliyeva: -İndi Sinqapur dünyadakı iqtisadi möcüzələrdən sonuncusudur. Mənim qənaətim budur ki, antikorrupsiya tədbirləri bürün səviyyələrdə davam etdirilməlidir.

İlqar Əlfioğlu: -Bəziləri deyir ki, bizim millətin mentalitetində görülən işə görə minnətdarlıq nişanəsi göstərmək var və bu əsasən özünü pul şəklində biruzə verir...

Gövhər Baxşəliyeva: -Mən bununla razı deyiləm. Əgər mentaliteti əlimizdə bayraq eləsək, onda gərək yüz ildən sonra da elə bu cür yaşayaq. Əgər mental qüsurlarımız varsa, onları islah etmək, yeni mentalitet formalaşdırmaq lazımdır. İnanıram ki, bu mübarizə beşcə il davam etsə, yeni mentalitet formalaşacaq, köhnəsindən əsər-əlamət qalmayacaq. Belə mentalitet Sinqapurda da vardıvə hətta bizdən də güclüydü. Axırı nə oldu?.. Deməli, istəyəndə, mübarizə aparanda hətta mentalitet də dəyişir.

İlqar Əlfioğlu: -Əslində bu mentalitet məsələsinin hansı dərəcədə həlledici olduğunu hamıya Gürcüstanın timsalında göstərdilər. Gürcülər korrupsiya və rüşvətə bizdən xeyli meylli idilər. Amma qısa bir zamanda ortaya siyasi iradə qoydular, rüşvət strukturunu qağıtdılar. Məncə əgər iqtisadi potensialı çox aşağı olan Gürcüstan bunu bacardısa, həmin tədbirlərin güclü Azərbaycanda səmərə verməyəcəyini düşünmək yersizdir. Dövlətimizin buna gücü də çatacaq, vəsaiti də. Məni narahat eləyən tamam başqa amildir. Camaatda bir çaşqınlıq görürəm. Demirəm istəmirlər, amma istəklərini də göstərmirlər, passivdirlər. Qarşıda qadınlar bayramı gəlir. Təhsil naziri çıxış edərək deyir ki, bayram münasibətiylə pul yığmaq qadağandır, valideynlər isə müəllimlərə pul vermək üçün dolayı yollar axtarırlar... Hamı bircə şeyi bilməlidirlər ki, bu mübarizəni hökümət apara bilməz. Hökümət fərman verə bilər, hökümət siyasi iradə göstərə bilər, bu mübarizədə vətəndaşının işini asanlaşdıran addımlar ata bilər. İnsanlar aparmalıdır bu mübarizəni.

Gövhər Baxşəliyeva: -Burda da bir qarışıqlıq var. Misir Mərdanov "olmaz" deyir, amma o gün təhsil nazirliyinin bir məsulu bəyan edir ki, pul yığmaq olmaz, amma hədiyyə olar.

İlqar Əlfioğlu: -Məncə rüşvətlə mübarizə aparmaq istəyiriksə, birinci mərhələdə mütləq hədiyyədən də imtina etməliyik. Əgər etməsək, onda sadəcə olaraq rüşvətin məzmunu dəyişəcək...

Ramiz Əskər: - Məncə məsələ belədir. Birinci mərhələdə vətəndağların tez-tez işi düşən idarələrdən rüşvəti yığışdırmalıdırlar. İndi bir arayış dalınca üç dəfə getməli olursan. Deyirlər ki, rəisin qəbulu filan gündür, arayışa möhürü filan gün vururlar, arayışlar filan gün hazır olur. Rüşvət almaq üçün süni əngəllər yaradırlar. Əngəl olan yerdə də insanlarda bu əngəllərdən yayınmaq həvəsi yaranır və rüşvət meydana çıxır. Bu əngəllər yox, əngəlləri yaradan insanlar vəzifədən getməlidir. Onda mübarizə öz səmərəsini verəcək.

İlqar Əlfioğlu: -Məncə bu mübarizədə müxtəlif rüsumların qalxacağı aydındır. Amma nə qədər qalxsa da, indiyədək verdiyimiz qeyri-leqal məbləğlərdən artıq olmayacaq - bu bir; ikincisi də verdiyimiz büdcədə görünəcək. Büdcəyə gələn vəsait isə artıq müqəddəsdir, şəffafdır, çünki hamımızındır. Büdcə mütləq dolmalıdır ki, bu islahatlar yarı yolda qalmasın. Mən elə düşünürəm ki, bu istiqamətdə məqsədyönlü iş getsə, üç-beş aydan sonra məvaciblər də artmağa başlayacaq. Yol polisində həm xalqın, həm də işçilərin problemini gözəl həll etdilər: cərimələrin 25 faizi polisin özünə xərclənəcək. Görürsünüz, rüşvət yığışdı. "Partizanlıq" eləyənləri də işdən qovub ictimai faydalı əməyə cəlb etsələr, əla olar...

Ramiz Əskər: -Büdcənin artması burda həlledici faktordur. Hər şeyi büdcə həll edir.

İlqar Əlfioğlu: -Əlbəttə. Qoy artsın. Qoy mənim 56 il eyni yerdə müəllim işləmiş anam indiki kimi 140 manat deyil, çox təqaüd alsın. Qoy uğaqlarımıza dərs deyən müəllimlərin, bizi müalicə edən həkimlərin məvacibi artsın ki, gözləri mənim verəcəyimdə olmasın. Onda cəmiyyət də sağlamlaşar, münasibətlər də. Onda hər şey pulla ölçülməz...
Biz burda müzakirə edirik, amma Eldar müəllim bu korrupsiya mövzusunda nəsə yaman passivdir. Eldar müəllim, sizin fikriniz önəmlidir ha! Buyurun.

Eldar Mansurov: - Allah axırını xeyir eləsin!

İlqar Əlfioğlu: -Əlbəttə, hamımızın istəyi budur. İnanıram ki, indi bunu ən çox korrupsioner məmurlar arzulayir, amma siz bu proseslərdə camaatın rolunu necə qiymətləndirirsiniz, mənim üçün bu daha maraqlıdır.

Eldar Mansurov: - Dedim də, Allah axırını xeyir eləsin. Mən belə işlərə qarışmıram.

İlqar Əlfioğlu: -Nəyə? Korrupsiyaya?

Eldar Mansurov: -Ona görə yox ki, özüm korrupsiya ilə məşğulam. Əksinə, mənim bu məsələyə heç bir aidiyyətim yoxdur.

İlqar Əlfioğlu: -Sizcə bunu da masonlar həll etməlidir?

Eldar Mansurov: -Mən bir söz demək istəmirəm. Çünki bu proseslərin nəylə bitəcəyi bəlli olmaz. Liviya, Bəhreyn hadisələrində nəyisə proqnozlağdırmaq mümkündür, amma bu məsələni heç cür proqnozlaşdıra bilməzsən. Mən bilmirəm atılan addımlar nə qədər səmimidir. Axı əqidəni, adəti dəyişmək asan iş deyil.

İlqar Əlfioğlu: -Təbii ki, bunu zaman göstərəcək.

Eldar Mansurov: -Yaşayarıq, görərik.

İlqar Əlfioğlu: -Əsas məsələ yuxarıların siyasi iradəsi idi. İndi hər şey qalır vətəndaşa. Vətəndaş yuxarıdan göstərilən iradəyə söykənib şansından istifadə etməlidir.

Eldar Mansurov: -Hə, əsas məsələ də elə budur...

İlqar Əlfioğlu: -İlk nəticələr artıq görünür. Yaşadığım binanin bir problemi vardı, neçə il idi çözülmürdü, ilin sonunda həlli üçün sakinlərdən 20 min manat pul istəmişdilər. O məsələni antikorrupsiya kampaniyası başlayan kimi bir quruşsuz, özü də 15 dəqiqəyə həll elədik. Və bundan belə bir nəticə çıxardım ki, indi hər şey öz əlimizdədir. Odur ki, göstərilən siyasi iradənin səmimiyyətinə də inanıram, bu mübarizənin aqibətinə də nikbin baxıram.

Gövhər Baxşəliyeva: - Mən də nikbinəm. Mübarizə tədbirləri elan olunubsa, davam etməli, genişlənməlidir. Əminəm ki, bunun müsbət nəticələrini yaxın gələcəkdə görəcəyik.